سردر باغ ملی، از بناهای به جا مانده از دوره قاجار میباشد که در سال‌های ۱۳۰۱ تا ۱۳۰۴ توسط حسین علی بیک تهرانی نوسازی شده و اکنون یکی از نمادهای شهر تهران است.
این بنا در ضلع شمالی خیابان امام خمینی (سپه پیشین)، در ضلع شرقی وزارت امور خارجه و در ضلع غربی موزه پست و تلگراف قرار دارد.
پیش از بنیاد برج آزادی، این دروازه به عنوان نماد شهر تهران شناخته می‌شد.
سر در باغ ملی و پس از آن ساختمان‌های مجاور آن به دستور مستقیم رضا شاه و توسط جعفر خان کاشانی و کمک آلمانی‌ها (پیش از برافروخته شدن آتش جنگ جهانی دوم) در تهران که پایتخت بود ساخته شد. این سردر در جانب شرقی سر در قبلی و با همان ابعاد و شکل ظاهری ساخته شد و پس از آن سر در قبلی ویران گردید.
سردر دارای یک گذرگاه بزرگ از میان و دو پیاده‌رو در طرفین است. در نمای خارجی شامل اشعاری از ندیم الملک، نقوش کاشی‌کاری شده با نقش دو شیر که تاجی را در میان گرفته‌اند، پلنگ، شیر و خورشید، تیربار و گلوله‌های توپ به چشم می‌خورد.
نمای داخلی دارای این نقوش است: صحنه تسخیر تهران در کودتای ۱۲۹۹ در نزدیکی دروازه و برج و باروهای تهران (احتمالاً دروازه قزوین)، نگاره تمام قد سربازان لژیون قزاق، مسلسل و نقوش فرشته پیروزی که کم و بیش از حجاری‌های طاق بستان اقتباس گردیده‌است.
هر سه درب دارای دروازه‌های چدنی است که در قورخانه تهران توسط استاد محمد علی کرمانی ساخته شده‌است که از شاخص‌ترین تزیینات اثر هستند. هر یک از این ۶ لنگه در فی که هر یک بالغ بر چند تن وزن دارند و همگی به شیوه ریخته‌گری در قورخانه آماده‌سازی شده‌اند. برای تزیین درها از نقوش تجریدی (شبیه اژدها) یا نقش پرنده خیالی هما» استفاده شده‌است. نکته مهم در درها، به ساختار اصلی آن بازمی‌گردد که دارای هندسه‌ای منحصربه‌فرد هستند و نسبت به زمان ساخت، بسیار پیشرو و خلاقانه آماده‌سازی شده‌اند و حتی این شایبه را ایجاد می‌کنند که بدون در نظر داشتن پوسته بیرونی، ظرفیت‌های لازم برای تبدیل به یک عنصر تزیینی (نرده‌های جداکننده) را در خود دارند. در خصوص نقش فی نیم‌تنه رضاخان در بخش فوقانی درها، حسین مکی به نقل از سیدحسن مدرس نظر او را چنین ذکر کرده‌است:
هنگامی‌که سردار سپه سردر میدان مشق (باغ ملی) را ساخته بود، در بالای هلال دو مجسمه کوچک هم ساخته، نصب کرده بودند که هم از درون و هم از برون مجسمه رضاخان بود، مثل این‌که دو مجسمه را در یک قالب ریخته، بعداً پشت آنها را به هم چسبانیده بودند. روزی یکی از طرفداران سردار سپه از مدرس پرسیده بود که ساختمان سردر میدان مشق چطور است. مدرس در جواب گفته بود: مجسمه بالای سردر مثل رضاخان دورو است».
با ساختن ساختمان‌های مجاور، بخش جانبی ساختمان و کتیبه پوشانیده شد. در زمان جمهوری اسلامی اقدام به پاک کردن نشان شیر خورشید از میان پرچم ایران، دو طرف بالای سردر (نمای درونی و بیرونی) و نیز درون هلالی‌ها کردند. همچنین نیم‌تنه فی رضاشاه از بالای درب چدنی برداشته شد.
این اثر در تاریخ ۲ اردیبهشت ۱۳۷۶ با شماره ۱۹۶۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
درباره این سایت